Gaslighting Nedir? Gaslighting Kurbanı Olabilir misiniz?

Günümüzde, insanların uzun yıllardır yaşadığı bazı davranışlara artık isimler veriliyor ve bu aslında oldukça olumlu bir gelişme.

Eskiden, insanlar fiziksel olmayan ama ruhsal, zihinsel ve duygusal açıdan zarar veren çeşitli istismarlara maruz kalabiliyordu. Bu tür istismarlar, bazen fiziksel şiddetten bile daha yıkıcı olabiliyor.

İşte bu yüzden bugün “gaslighting” ve “love bombing” gibi kavramları konuşuyoruz; çünkü bu davranışlar, fark edilmediğinde hayatınız üzerinde ciddi etkiler bırakabilir.

Gaslighting Nedir ve Nasıl Anlaşılır?

Gaslighting, psikolojik manipülasyonun en sinsi biçimlerinden biridir.

Bu durum, kurbanın bilinçli ve sistematik şekilde yanlış bilgilerle yönlendirilmesi anlamına gelir. Amaç, kişinin kendine ve algısına olan güvenini sarsmak, hafızasını ve hatta akıl sağlığını sorgulatmaktır. Genellikle yalanlar, doğrudan kişinin kendisiyle ilgilidir ve zamanla “Acaba ben doğru mu düşünüyorum?” sorusunu sürekli gündemde tutar.

Gaslighting’in en tehlikeli yanı, yavaş ve sinsice ilerlemesidir. Öyle ki, mağdur çoğu zaman farkında bile olmadan manipülasyona maruz kaldığını düşünmez. Zamanla bu taktikler daha karmaşık ve etkili hâle gelir, böylece kurbanın durumu fark etmesi ve müdahale etmesi daha da zorlaşır.

Peki “gaslighting” terimi nereden geliyor? Aslında bu kavram, 1938 yılında Londra’da sahnelenen “Gas Light” adlı tiyatro oyunundan türemiştir. Oyun, zengin bir kadının, kurnaz ve aldatıcı bir adam tarafından izole edilip manipüle edilmesini ve sonunda akıl hastanesine yatırılma tehdidini konu alıyordu. Daha sonra bu eser filme de uyarlandı.

Her ne kadar oyun ve film çok eski olmasına rağmen, “gaslighting” terimi yakın zamanlarda yaygın bir kavram hâline gelmiştir.

Bu manipülasyon türünün dikkat çekici özelliği, genellikle klasik uyarı işaretleriyle başlamamasıdır. Aksine, çoğu zaman love bombing gibi aşırı ilgi ve sevgi gösterileriyle başlar, böylece kurbanın savunması yavaş yavaş aşındırılır.

Gaslighting ve “Love Bombing” İlişkisi

Gaslighting’in yoğun yaşandığı bazı ilişkiler, başlangıçta oldukça kusursuz ve ideal görünebilir. Bu tür ilişkilerde sıkça karşılaşılan bir taktik ise love bombing’dir.

Love bombing, bir kişinin daha ilk buluşmada veya ilişkinin çok başında karşı tarafa aşırı ilgi ve övgü göstermesi, kendisi hakkında her şeyi paylaşması ve kurbanın güven duymasını sağlamasıdır. Bu durum, henüz samimiyet tam olarak gelişmeden bile mağdurun kendini ilişkide rahat ve bağlanmış hissetmesine yol açar.

Love bombing yapan kişi, karşısındakine abartılı jestler yapar, “hayır” cevabını kabul etmez ve sürekli dikkat ister. Bu taktik, sürekli mesajlar ve aramalarla iletişim bombardımanı yapmak, yoğun ve kontrol edici bir ilgi göstermek ve çok erken aşamada “ruh eşi” olduğunu hissettirmek gibi davranışları da içerir.

Aynı zamanda, love bombing davranışı, partner sınır koymaya başladığında öfke veya huzursuzluk göstermeyi de kapsar. Kendi isteklerinin her zaman öncelikli olmasını beklemek ve kesintisiz bir erişim talep etmek, bu manipülasyonun bir parçasıdır.

Gaslighting Kurbanı Olup Olmadığınızı Nasıl Anlarsınız?

Bir kişi, aşağıdaki davranışlardan bazılarını size karşı uyguluyorsa, gaslighting’e maruz kalıyor olabilirsiniz:

• Sizin hiç yapmadığınız veya söylemediğiniz bir şeyi yaptığınızı iddia etmek.
• Hatırladığınız olayları sürekli reddetmek veya küçümsemek.
• İhtiyaçlarınızı veya duygularınızı dile getirdiğinizde sizi “fazla hassas” veya “duygusal” olarak nitelendirmek.
• Olayları çarpıtarak suçlamayı size yöneltmek.
• Hatalı olduğunu kabul etmemek ve kendi bakış açınızı dinlemeyi reddetmek.
• Söylediklerini inkar etmek.
• Sevdiğiniz birini veya bir şeyi, sizi manipüle etmek için koz olarak kullanmak.
• Sözle büyük laflar etmek ama eyleme dökmemek.
• Ara sıra olumlu davranışlarla sizi yanıltmak ve kafanızı karıştırmak.
• Hafızanızı ve yargınızı zayıflatmak için sizi şaşırtmak ve kafanızı karıştırmak.
• Kendi sorunlarını size yansıtmak.
• İnsanları size karşı kışkırtmak veya sizinle ilgili olumsuz fikirler yaymak.
• Kusurlarınızı silah olarak kullanmak.
• Sizi kamuya açık şekilde küçük düşürmek veya aşağılamak.
• Fikirlerinizi ve duygularınızı değersizleştirmek.

Bu işaretlerden bir veya birkaçı, sizi duygusal olarak manipüle eden birinin etkisi altında olabileceğinizi gösterir. Gaslighting’in farkında olmak, kendi sınırlarınızı korumanın ve zihinsel sağlığınızı savunmanın ilk adımıdır.

Gaslighting’e Maruz Kaldığınızda Hissedebileceğiniz Durumlar

Eğer bir ilişkide gaslighting yaşıyorsanız, kendinizde şu belirtileri fark edebilirsiniz:

• Sürekli kararsız hissetmek ve kendinizi sorgulamak.
• Basit kararları bile almakta zorlanmak.
• “Acaba ben mi çok hassasım?” diye sık sık düşünmek.
• İçinize kapanmak ve sosyal çevrenizden uzaklaşmak.
• Her fırsatta özür dilemek zorunda kalmak.
• Sizi manipüle eden kişinin davranışlarını savunmak.
• O kişinin hatalarını veya tutumlarını açıklamak için bahaneler üretmek.
• Umutsuzluk, değersizlik veya yetersizlik hislerine kapılmak.
• Düşük özgüven ve depresyon belirtileri yaşamak.

Bu hisler, manipülasyonun sizde yarattığı zihinsel ve duygusal yıpranmanın göstergesi olabilir. Erken fark etmek ve destek almak, bu döngüyü kırmanın en önemli adımlarındandır.

Gaslighting’e Maruz Kalıyorsanız Yapabilecekleriniz

Gaslighting genellikle fark edilmesi zor bir manipülasyon türüdür; çünkü süreç oldukça yavaş ilerler. Belirtileri fark ettiğinizde, durumu yönetmek için atabileceğiniz bazı adımlar şunlardır:

1. Kendinizi suçlamayın: Gaslighting yapan kişinin temel amacı kontrolü ele geçirmek ve gücü sürdürmektir. Yaşananlar sizin hatanız değildir.
2. Güçlü bir destek ağı oluşturun: Güvendiğiniz aile bireyleri veya yakın arkadaşlar, özgüveninizi korumanıza yardımcı olur ve gerektiğinde zorlayıcı kişiyle yüzleşmenize veya ilişkiden uzaklaşmanıza güç verir.
3. Teması sınırlayın: Mümkün olduğunca az konuşun ve yüz yüze görüşmelerden kaçının çünkü çoğu zaman manipülatörlerin gizli bir amacı vardır.
4. Tepkiyi abartmayın, net ama soğukkanlı olun: Öfkeye kapıldığınızda manipülatör genellikle mağdur rolüne bürünerek sempati kazanmak ister. Bunun yerine “Gerçekten mi?” veya “Bunu açıklayabilir misin? Benim elimde xyz kanıtları var.” gibi belirsiz ama sorgulayıcı ifadeler kullanmak faydalı olur.
5. Olayları kaydedin: Yaşadığınız durumları not almak veya günlük tutmak, manipülasyonu anlamanızı ve kendinizi korumanızı kolaylaştırır.
6. Pozitif öz konuşmalar yapın: Kendi güçlü yönlerinizi ve başarılarınızı hatırlayarak, manipülatörün olumsuz söylemlerine karşı zihinsel direncinizi artırın.
7. Gerekirse uzaklaşın ve profesyonel destek alın: Eğer sizi manipüle eden kişi partnerinizse, en etkili çözüm ilişkiden uzaklaşmaktır. Bu zor veya imkansız görünüyorsa, bir psikolojik danışmandan veya terapistten yardım almak önemlidir.

Gaslighting, ciddi bir psikolojik manipülasyon yöntemidir. Süreç genellikle yavaş başlar ve başlangıçta aşırı ilgi gösterileriyle (love bombing) kendini gizleyebilir. İçgüdülerinizi dinlemek ve güvenilir aile ile arkadaşlarınızın desteğine sahip olmak, bu manipülasyonu fark etmenize ve kendinizi korumanıza yardımcı olur. Sağlam bir destek ağı her zaman hayatınızı korumanın kilit noktasıdır.

Gaslighting Hakkında Sıkça Sorulan Sorular